TUIMANG KHUAPI TANG THU.

TUIMANG KHUA SAT  PU  DONG KHUP.

TUIMANG KHUA SAT KUM-  1896 KUM.

Tuimang Khua cih aom theihna ding in munleh mual azong kawikawi te in;

Pu Tei Thang
Pu Dong Khup
Pu Vungh Tun
Pu Gen Tun
Pu Ngoih Sut
Pu Phut Dam
Pu Tun Khaw Thawng
Pu Sum Lam
Pu Lam Sual     te ahi uh hi. 

Tuimang Khua  Kiim aom khuavengte min.

Tuimang Khua  Nisuahna lam a om khuate; E

1. Luangel khua 2.Saipimual khua 3. Mauvom khua te ahi hi.

Tuimang khua Nitumna lam a om khuate; W
1.Vanzau khua 2.Khuangphah khua 3.Vaikhawtang Mizogam lam ahi hi.

Tuimang khua Nisuahna Saklam a om khuate; E-N
1. Vaivet khua  2.Tuimui khua 3.Haicin khua  Manipurgamlam ahi hi.

Tuimang khua Nisuahna Khanglam a om khuate; E-S

1. Bapi khua  2. Dalkhai khua   3. Zampi khua  ahi hi

Hih atunga "PU"  tengin mun leh mual hong zong kawikawi uha, New Darkhaigam Dapzal nuainung Tuimang luitungah tawlkhat sung Ngawlkhu( Nahkhu)teh lamin na teeng uh hi. Tuamunpen, " Sak khua" na ci uh hi. Sak khuapanin munhoih hong zongh kawikawi uha, Lungel luipan Nitumna mual tung mualdungteng  ah teeng leuleu uha, tuamun pen, " Khangkhua nuainung" na ci uh  hi.  Hih mun panin  Nisuahna i saklam  Vaivet Khua neh lam Mualtung ah hong kisot, hongki khinto leuleu uh hi. Tuimang khua pen  Tuimang lui-min tap in, “TUIMANG  KHUA” ci-in  min na phuak uhhi. Tu a ihteenna mun ahi hi.

  

Ukpi Pu Hau Cin Khup in  Tuimang khua cih aom theihna ding na deih uh leh  Sial khat hong gawh un!  Na khua nawl vuah khihsa in na koih un  hongpai ding hi ingh. Cih thu a gen ciang in Pu Tei Thang in,  "Sukte lok-lawl ka biakna in kahiktui hawmtang khat zong kiat kei nung" ci-in Sial gawh ding ut lo hi.  Hih thu   Ukpi Pu Hau Cin Khup in  azak ciangin Tuimang khua ah hong paitakpi hi. Ukpipu Hau Cin Khup hong pai hi Cih thu akizak ciang in Pu Tei Thang lau in khua ah om ngamlo in Vanzaugam Muallum ah tai in bucip in Tuimangkhua ciahkik nawnlo in  Bapi khua ah teng suak hi. Khuasat A dangteng in bel sihlehsih ci-in Ukpi pa Pu Hau Cin Khup laupipi in hongtunding na ngak tentan uh hi.    Ukpi pa Pu Hau Cin Khup  Ahehsa in Tuimangkhua hong tungin Tuimang khua Vutleh Vai suaksak ding in hongkipan aa,  UkpiPu Hau Cin Khup in Pu Tei Thang teenna innpiphuksak hi. Tuimang khua  Innleh lo, a maimangding, Vutleh Vai asuak ding  Halcip/ haltum ding in hongkipan hi.

Ukpipu Hau Cin Khup in  Tuimang khua Halcip/haltum ding vutleh vaisuak sak ding in  hong kipat petmah ciang in Pu Dongh Khup in Ukpipu Hau Cin Khup kiang ah  ka khua katui hong maimangsak kei in la hong suksiat sak kei in  ka neih lianpenpen   Sialpi khat tawh Tuimangkhua kongtan hi. Kong lei hi. Nong halcipsak, nongbeisakloh na ding in Sialpi khat kong-gawh ding hi. Ci-in  Pu Dong Khup in Ukpipu Hau Cin Khup kiang ah agentak ciang in Ukpipu Hau Cin Khup in Pu Dong Khup kiang ah Tuimang khuasat  na hihna leh Na Khua it mahmah nahih man in  kong pakta mahmah hi. Na khuasatna bang mah kongcihsak kei ding hi  acihtak ciang in  Pu Dong Khup in zong  Aneih lianpenpen Sialpi khat nagawh hi. Tua tak ciang in  Ukpi pu Hau Cin Khup in  Pu Dong Khup tung ah  Tuimang khuasat ahih na leh Tuimang khua a neipa , Tuimang Khuasat hihna  "KIPSAKNA, LAI DALPI" Pu Dong Khup  pia hi. Tua zawh akipat  Tuni ciang dong  Tuimang khua a om paisuak leh khua kip khatsuak ahi hi.

Tuimang Khuasat a,kipat tuni ciang  Hausa sem ngei teng;

1. Pu Dong Khup 1896-1919   (kum 23 sung sem hi)
2. Pu Sawm Khaw Thang 1919-1961  (kum 42 sung sem hi)
3. Pu Khup Za Khen 1961-1974  (kum 13 sung sem hi)
4. Pu Cin Go Lian 1974-19778 (kum 4 sung sem hi)
5. Pu Gin Khaw Thang 1978-1981  (kum 3 sung sem hi)
6. Pu Nang Za Kam 1981-1988  (kum 7 sung se hi)
7. Pu Cin Go Lian 1988-1992  (kum 4 sung sem kik hi)
8. Pu Dam Khan Pau (1992-1995 (kum 3 sung sem hi)
9. Pu Nang Za Gen 1995-2001  (kum 6 sung sem hi)
10. Pu Zam Sian Thang 2002-2006 (kum 5 sung sem hi)
11. Pu Vungh Lam Pau 2007-2009 (kum 2 sung sem hi
12. Pu Dai Ngaih Lian 2009- tuni ciang dong semlai hi 

Tuimang khuapan Piantit paingei teng;
1. Bel Suan(Neih Khup)
2. Dam Khaw Zam(Suante)
3. Khup Za Cin (Guite)
4. Nei Nin (Guite)
5. Sawm Khaw Thang (Guite)
6. Sum Al (Neihkhup)
7. Tuang Gin (Guite)
8. Tuang Go (Guite)
9. Tun Khaw Thawn (Neihkhup)

Tuimang khuapan Levies paingei teng;
1. Suan Khen Thang
2. Tual Dam/ Tuang Za Gin/ Ngul Za Kap/ CinSuan
3. Vum En/ Dai Cin/ Gin Kap
4. Khup Za Khen
5. Dam Khaw Thawng/ Dam Khual/ Tun Khaw Thawng/ Tun Khaw Thang

Tuimang khuapan Paltan lut masa te in;
1. Tel Vung
2. Khup Do Thang
3. Khup Khawn Vungh
4. Hen Dam
5. Tun Khawn Cin
6. Lam Kam
7. Dim Kam
8. Ngul Za Kap
9. Vung Za Kap(ana tawh)
10. Suan Cin(ana tawh)

Tual Biak na tawh kisai Tuimang
Min Biakna Ahun
1. Khualu biakna(takmual vum); Vok Dota kha
2. Khuataw biakna( Bapi vum); Kel Meisan kha
3. Tuikhuang biakna Vok Dopi kha
4. Kongpi biakna Vok Khuakal sung
5. Tual biakna Vok Dopi kha(lohalkhit )
6. Tangno biakna Vok leh Ak Tangbawh hunsung

Khuabup biakna, Siampi te leh bawmpua te;
Siampi te; 1. Khoi Ngul 2. Sawm Khaw Thang( Khoi Ngul sih ciang)
* Sawm Khawm Thang a sihciang in khuabup biakna bei ta hi.
Bawmpuate; 1. Vial Langh( Suante)- Sanggam pi
2. Ngen Tun (Guite)- Tanupi
Anautangte; 1. Suam Go 2. Khai Cin 3. Vum Za Cin 4. Sual Piang 5.Vum En, 6. Tun Khaw Kam, 7. Ngo Khaw Hau
* Khut le khe kimlo, a zi si te, zi neilo te kingah lo ahih manin Khai Cin a khut tawng ciangin khawl hi

Siampi semngei te (Tualbiak na)1. Khai Cian
2. Dim Tun
3. Bel Nang
4. Tuang Cin
5. Sian Kham
6. Bel Khaw Thang
7. Vum En
8. Vum Kho Cin
9. Thawng Zam
10. Cin Khen Thang
11. Lian Khaw Pau
12. Cin Thang
13. Gin Dah Lian
14. Nang Za Dal
15. Cian Za Go
16. Khen Za Dal
* Khualbup biak na tawh kibang lo hi.


BIAKNA PAWLPI OM TENG.
1. Baptist 1924 Kumpan.
2. R.C.M 1961 Kumpan.
3. U.P.C 1988Kumpan.

AKAIKHAWM; TUIMANG KHUA KIPAWLNA

POST Mr. Hau Khai.