Wednesday, October 10, 2012

TUIMANG KHUAPI TANG THU.


TUIMANG KHUA SAT  PU  DONG KHUP.
TUIMANG KHUA SAT KUM-  1896 KUM.

Tuimang Khua cih aom theihna ding in munleh mual azong kawikawi te in;
Pu Tei Thang
Pu Dong Khup
Pu Vungh Tun
Pu Gen Tun
Pu Ngoih Sut
Pu Phut Dam
Pu Tun Khaw Thawng
Pu Sum Lam
Pu Lam Sual     te ahi uh hi. 

Tuimang Khua  Kiim aom khuavengte min.

Tuimang Khua  Nisuahna lam a om khuate; E
1. Luangel khua 2.Saipimual khua 3. Mauvom khua te ahi hi.

Tuimang khua Nitumna lam a om khuate; W
1.Vanzau khua 2.Khuangphah khua 3.Vaikhawtang Mizogam lam ahi hi.

Tuimang khua Nisuahna Saklam a om khuate; E-N
1. Vaivet khua  2.Tuimui khua 3.Haicin khua  Manipurgamlam ahi hi.

Tuimang khua Nisuahna Khanglam a om khuate; E-S
1. Bapi khua  2. Dalkhai khua   3. Zampi khua  ahi hi




Hih atunga "PU"  tengin mun leh mual hong zong kawikawi uha, New Darkhaigam Dapzal nuainung Tuimang luitungah tawlkhat sung Ngawlkhu( Nahkhu)teh lamin na teeng uh hi. Tuamunpen, " Sak khua" na ci uh hi. Sak khuapanin munhoih hong zongh kawikawi uha, Lungel luipan Nitumna mual tung mualdungteng  ah teeng leuleu uha, tuamun pen, " Khangkhua nuainung" na ci uh  hi.  Hih mun panin  Nisuahna i saklam  Vaivet Khua neh lam Mualtung ah hong kisot, hongki khinto leuleu uh hi. Tuimang khua pen  Tuimang lui-min tap in, “TUIMANG  KHUA” ci-in  min na phuak uhhi. Tu a ihteenna mun ahi hi.
  
Ukpi Pu Hau Cin Khup in  Tuimang khua cih aom theihna ding na deih uh leh  Sial khat hong gawh un!  Na khua nawl vuah khihsa in na koih un  hongpai ding hi ingh. Cih thu a gen ciang in Pu Tei Thang in,  "Sukte lok-lawl ka biakna in kahiktui hawmtang khat zong kiat kei nung" ci-in Sial gawh ding ut lo hi.  Hih thu   Ukpi Pu Hau Cin Khup in  azak ciangin Tuimang khua ah hong paitakpi hi. Ukpipu Hau Cin Khup hong pai hi Cih thu akizak ciang in Pu Tei Thang lau in khua ah om ngamlo in Vanzaugam Muallum ah tai in bucip in Tuimangkhua ciahkik nawnlo in  Bapi khua ah teng suak hi. Khuasat A dangteng in bel sihlehsih ci-in Ukpi pa Pu Hau Cin Khup laupipi in hongtunding na ngak tentan uh hi.    Ukpi pa Pu Hau Cin Khup  Ahehsa in Tuimangkhua hong tungin Tuimang khua Vutleh Vai suaksak ding in hongkipan aa,  UkpiPu Hau Cin Khup in Pu Tei Thang teenna innpiphuksak hi. Tuimang khua  Innleh lo, a maimangding, Vutleh Vai asuak ding  Halcip/ haltum ding in hongkipan hi.



Ukpipu Hau Cin Khup in  Tuimang khua Halcip/haltum ding vutleh vaisuak sak ding in  hong kipat petmah ciang in Pu Dongh Khup in Ukpipu Hau Cin Khup kiang ah  ka khua katui hong maimangsak kei in la hong suksiat sak kei in  ka neih lianpenpen   Sialpi khat tawh Tuimangkhua kongtan hi. Kong lei hi. Nong halcipsak, nongbeisakloh na ding in Sialpi khat kong-gawh ding hi. Ci-in  Pu Dong Khup in Ukpipu Hau Cin Khup kiang ah agentak ciang in Ukpipu Hau Cin Khup in Pu Dong Khup kiang ah Tuimang khuasat  na hihna leh Na Khua it mahmah nahih man in  kong pakta mahmah hi. Na khuasatna bang mah kongcihsak kei ding hi  acihtak ciang in  Pu Dong Khup in zong  Aneih lianpenpen Sialpi khat nagawh hi. Tua tak ciang in  Ukpi pu Hau Cin Khup in  Pu Dong Khup tung ah  Tuimang khuasat ahih na leh Tuimang khua a neipa , Tuimang Khuasat hihna  "KIPSAKNA, LAI DALPI" Pu Dong Khup  pia hi. Tua zawh akipat  Tuni ciang dong  Tuimang khua a om paisuak leh khua kip khatsuak ahi hi.


AKAIKHAWM; TUIMANG KHUA KIPAWLNA
POST Mr. Hau Khai.

Monday, October 1, 2012

Pu Dong Khup Hazat Mawkmawk Theih Ding A Hi Kei Hi

Pu Dong Khup Hazat Mawkmawk Theih Ding A Hi Kei Hi.


Pu Dongh Khup Tuimangkhua a hut leh hutloh theinuam na hihna leh, Tuimang khuapan in tawlkhat sung mundang khat ah om cip cih " Atakpi mah hiam?  atel a om kikik leh athu a la hongzasak un " ci na hih man in, Pu Khup Za Khen a damlai a, hong thu gen ngei kong gen ding hi, tua ciangin Pu Dong Khup mundang ah tawl khat sung ommaw, omlo cih ki thei ding hi.

Pu le pate in lai theilo uh ahihmanin, a ni a kha, kician tak in gen theilo uh hi. A hi zongin 1939-1945 kikal sungteng ahih dingpen 100 ah 100 man ding hi. A thu omdan hibang ahi hi. Mikang (British) te leh Japan te hong kido uh a, (Janpan gal ih cih a hi hi), a masa lam in Japan te in hong nehsawh mahmah uh hi. Mangkang galkapte Kawlpi lampan in Japante in India Imphal ciang dong hong notto uh hi.


A hi zongin Imphal pan in, Mangkang te hong thahat zaw a, Japan te maban kisot theinawn lo hi. A hi zong in Tedim gam leh Tonzang gamte ah Japan ten munla in om uh hi. Ni khat, Japan galkapte khat Tuimang khua ah hong luta, Hausate inn hong kan in, Pu Dongh Khup innpi ah hong tung hi. Japan te Tuimang ah om cih a ki theihciangin Vanzau, Vai khawtlang lampan in, Mangkang galkapte hongpai in, Pu Dongh Khup innlim tuangdung tung a, gimlua a, ih mu, Japan galkappa Mikang te in Heipi tawh a lu to in, a luang zong luaitawh, talkai in, a kithah na munpanin Beleng luilam zuanin, India gam ah paipih uh hi.


Hih thu, Tedim a om, Japan galkap mangpi pa in a zak ciangin, bang hangin ka galkappa uh, na kepsaklo, na hutsaklo na hi uh hiam? ci in, tua laitak a, hausa a sem Pu Sawm Khaw Thang, Tedim ah thusit ding in samsak hi. A hi zongin Tedim ah Pu Sawm Khaw Thang pai leh nuntak ding lamet omlo ahihmanin, Tuimang khupan in tawmvei sung pai khia in, Vanzau gam, Khuangphah gam le Vaikhawtang gam cih te ah, bu hi cih ka za ngei hi.


Ka gennop thu in, Tuimang pan in mundang a pai khia pen, Pu Dongh Khup hilo in, Pu Sawm Khaw Thang hi cih a gennuam ka hi zaw hi. Pu Sawm Khaw Thang le Pi Ciin Niangte a pai khiapak hibek a, a innkuanpih dangte un Pu Dongh Khup Innpi ngak in Tuimangkhua mah ah na om uh hi.Pu Tei Thang in Ukpipa Pu Hau Cin Khup sialpi a gawhnoploh nang hangin, Ukpipa a hehsuak in Tuimang khua zang a om inn khempeuh halcip in a om ding takciangin, kua mah in khua hut ding in gen khia lo hi. Khua le tui a it mahmah ahi phial uh zongin amau neihsa te sum ngam in, pia ngam in Tuimang khua a tankhia om lo hi. Khuasat te min zong a kigelh suk dieudeu hangin, ken tuimang khua ka tan khia ding, ka sialpi ukpipa Pu Hau Cin Khup ka pia ding a ci ngam kua mah om lo hi. Sialpipi piak ngamding pen a baih hetlo ding mah ahi hi. Khialhsakna ding them khat zong ka mu kei hi. Bang hang hiam cih leh eite in Tuimang khua, Tuimang tate it ing, ih ki cih hangin, khua kipawlna pawlsum sialpi khat manzah gen loh, dang ka sawm khat, sawm nih na ngawn apia khia ngamlo te ih hi hi.
Tuimang khua vut le vai suak ding din mun ah hong om ciangin Pu Dongh Khup in a neih lian penpen Sialpi khat tawh tuimang khua na hut, na tan khia a, tua man in tu ni ciangdong Tuimang khua a nei ih hi hi. Tua bang in Pu Dongh Khup in Tuimangkhua a na tan khia lo hi leh tu ni tu hun in Tuimang khua a om loh na mel zong ki thei lo hi. Ih pu ih pate Tuimang khua ah a ten ma un, Tuimang leh vaivet ki kal Taangka a ki cihna mun ah Thahdo te na teng ngei uh a, tua a ten na uh bang khua ki ci a, bang ci bang in ki lo cih a thei kua mah ih om kei hi. Pu Dongh Khup in, Tuimang khua na tankhia, hut khia lo hi leh, Taangka a om , Thahdote khua lui mah bang in Tuimang khua a om nawn loh na mel ki thei lo hi.


Khuasat nih leh thum om a, kei mah Ciin Sian Khai pianna gui a hi, Pu Vungh Tun na ngawn a ki hel hangin, khuasat Pu Dongh Khup a ki cihna pen hazat theih ding in ka ngaih sun kei hi. Khuasat nih leh thum om mah ta leh Pu Dongh Khup in Sialpi khattawh Tuimang khua na hut a tu ni dong in khuakip suak ahihman in, Tuimang khuasat Pu Dongh Khup a ki ci mah ding ahi hi. Hi bang ka gen khit ciangin, a tello ih om lai leh a telsawmlo, a telnuam lo ih hi lel ding a, ei ma ngaihsutna bangbang hi lel ding hi. A hi zong in mipi a tamzaw te in bel a san theih khat uh na om veve ding hi. Tuini tui hun ciangin Tuimang tate sung ah sialpi khat genloh, sialpi sawm, sialpi za na ngawn a leizo ih om kha mai ding hi. A hi zongin hih khuasat hunlai in bang zahtak in hamsa ding cih pen, ih lungsim mitkha tawh ki bawl thei hi. Neihval lamval hi lo in, Tuimang khua a it luatman in Sialpi khat tawh Tuimang khua a leipa, a tan khiapa, a hutpa, hazat mawkmawk theih ding a hi kei hi.

By. CSKhai
_________________________________.


On Wed, Jan 5, 2011 at 6:47 AM, Thawn Tuang <thawntuang@gmail.com> wrote:
Pu Dongh Khup zong Tuimang khua huttakpi mah hiam? tua hun in amah zong Tuimang khua panin tawlkhat sung mundang khat ah omcim hi.(atakpi mah hiam atel om kikik leh a thu ala hogn zasak kik un)>>


Mimal khatciat tungah kam tungtung kituhbawl leltak kazat ahi, U Lian Khan Kham, LawmNangtawng, lawm Muan Khai, Lawm Thang Sian, Pu Thang Sui, Pu Khai teleh ka manggilh vat aomleh na vekpi un ka mawhna leh kam gitlohna kam kong zatna te hong maisak un cih TuimangNet member te tungleh Pasian tung mahmah ah Mawhmaisakna kong gelh hi.

Mangpha naman ooo, Tuimang khuasung thu leh Khuatang thupeuhmawh leh mimal kongko na te mangpha mantak pi in maw.  Vaikong dawn hi
Zahtaak na lianpitawh
By. Thang Thawn Tuang.
         Post  TUIMANG GLOBAL NET WORK.






 

Tuesday, September 25, 2012

TuimangNet kiphiatna leh akizat notlohna thu.

AD.2009 Kum in Zomiangvan aki ci Thang Thawn Tuang in Tuimang@yahoogroups.com. Hong bawlkhia in kum 2sung Mipi-in nuamtak  leh suaktatak in kizatpih hi. Member 100val hong cintak ciang in ama thu leh Power a zatnop man in TuimangNet makai ding a, akiseh te;


1.Mr. Lian Za Mung.
2.Mr. Cin Muan Khai.

Te ama thu in Net letkhuan pianawnlo in Net Password  a mahbek inlen a Moderator amah bek in sem hi. Netzang mi ki tamta ahih man in hong kiphasak lua mahmah in, AMUHDAH mite aa,SUAKSAK NUAMLO in khaktan in suaksak nuam ngeilo hi. Phiatsak, Delete sakziauziau lel in Pawlkhat Member pan phiat  ahih man in Netzang member pawlkhat in Ih Net abang ci ahi hiam? Cih thu hong-gingkhiata hi.


Tua bang ciang bek hilo in Tuimangkhua Upa Hausa te leh Sangsiate simmawhna vive lai honggelh in Pasian bang in Apil pen hong kineih in ahai pipi hong kipil bawl gawp in, Upa Hausa leh Sangsia mipil khangham Upa thu thei te simmawhna lai hong post khahden in a lawm a gual Net memberte zong muhdahna lai hong gelh-gelh in khatkhit khat nisim in kitotna piangsak den hi. 


Tuimangkhuazangbup Upa Hausate leh Khuasung makai Mipil thuthei azahtak huai Upa taltakte leh Khangthak mipil misiam Tuimangkhuazangbup pi-in lawptak leh Ki thutuaktak a, nasepnate langpan in Nisim in suntawh,zantawh zuauthuphuak in Tuimangkhua a simmawh na lai hong-gelh khia den hi.  Tua sung ah Khuasatna thu leh Tuimangkhuasung mawtaw lampi kipuahphatna hang in Upa Hausate leh tangpite tung ah kheltatna, Haina, zuauthu leh kiliatsaknopna Net a bawlkhiatna hang Power nei kisakha ahi man in TuimangNet azangnuamlo, Adeihlo te'n hong-gen un!  Nazatloh uh hang phamawhkei ci-in hongtangko khia hi. Hih thu hang in Rev.Sia En Khan Hau (Sia Haupu) in Tuimang@yahoogroups.com ih Net pen Adangzat ding omlo ahih man in ka khoih-khoih hang SA-UIH khoih bang in  KIH mahmah ingh ci-in lai hong-gelh khia hi. Tuazawh asawtlo in laigelmi netzang mi hongtawm mahmah ta ahih man in TuimangNet pen abawlpa Thang Thawn Tuang mah in khakcip in tuni ciang dong kizang nawllo in abeisiang ahi hi.


Tuimang@yahoogroups.com a bei ciang in Tuimang 0rg.com hong bawlkhia leuleu in Tua Org sung ah Tangleh tahum hong pokhawmsak in thuman leh zuauthu gawmkhawm in nasep hongki pan hi. Tua sung ah zuauthu tampen ahih man in bangcih thuhilh ding hiam? Cih ngaihsutsan laitak ahi hi. Maizun na tam veipi thuakkhin ahih man in kisekta in phatmawhsak anei nawnlo mi hi a, Kamkhat ki gen leh kam10 bang aa, athuk kik ahih man in Tuimangkhuazangbup pi asim mawh, alangpan  in ki ciamteh hi.  


TUIMANG GLOBAL NEWS NETWORK. 2011year 


*AD.2011 Kum in Thuhoih,Thupha kizakna ding hamsa mahmahta ahihmanin ki kumkhawm in Tuimangglobal@yahoogroups.ca Net ki bawlkhia hi. 
  
  
   *ADVISOR TENG;
1. Rev. Sia En Khan Hau.
2. Rev. Sia Cin Za Suan.
3. Rev. Sia Langh Za Kap.
4. Rev. Sia Cin Deih Thang.
5. Rev. Sia Ciin Sian Khai.
6. Rev. Sia Suan Za Khup.
A mauteng in  Advisor in hong mapang uh hi.

  * MODERATOR SEM TENG;
1. Mr. Cin Muan Khai.
2. Mr. Khen Hau Khai.
3. Mr. Lian Tuan Thang.

Amauteng in aki bang in Tuimangglobal@yahoogroups.ca Password hong len in hong mapang uh hi. Hih Tuimangglobal News Network pen AD 2011 kum in ki zang to in Thungetna tawh aki ap Net ahi hi. Tu ni ciang dong hih Tuimangglobal@yahoogroups.ca in  Minsiatna nei lohi lungnuam leh suaktatak in Nungta in azang mite lungnopna leh thu thak theihna khantohna  nisim in ki mu den in thukizak na hong manlang mahmah ta hi.

Laigelh Akaikhawm
THEL~NAH.
Mr. Hau Khai.
Tuimang.
         

Wednesday, September 5, 2012

TUIMANG KHUASAT PU DONG KHUP

TUIMANG KHUASAT KUM 1896

 

Tuimang khuasat Hausapi  Pu DONG KHUP  Guite in Vangteh pa'n in  TUIMANG KHUA  hongsat hi.  Tu in Tuimangta-te muntuam gamtuam ah  khualzin in sakleh khang  azel zo-zah dong in Pasian in thupha hong pia in hong pungsak ahih man in Topa tung ah lungdamna ih ko hi.

 

TUIMANG KHUA KUMZA CIN KUM 1896-1996

 

Tuimang khuasat kum 100 cin kum 1996 KUM in ki bawl in khuazangbup in Pawipi bawl in nuamtak in  Tuimang khuasat kumza cin-na mualsuang kiphut hi.  

 

TUIMANG KHUA LAWKI DAWIBIA BEIKUM 1896-2005.

 

Tuimang khua Dawibia lawki om nawnlo in Tuimangkhua Christian khua asuah na hang  in  2005 KUM in gualzawhna Dawibia a beina,  Christian  khua asuahna  Pawi pi kibawl in  Nuamtak in Mualsuang kiphut hi.


Tuimang Khuasat a,kipat tuni ciang  Hausa sem ngei teng;

  1. Pu Dong Khup 1896-1919   (kum 23 sung sem hi)
  2. Pu Sawm Khaw Thang 1919-1961  (kum 42 sung sem hi)
  3. Pu Khup Za Khen 1961-1974  (kum 13 sung sem hi)
  4. Pu Cin Go Lian 1974-19778 (kum 4 sung sem hi)
  5. Pu Gin Khaw Thang 1978-1981  (kum 3 sung sem hi)
  6. Pu Nang Za Kam 1981-1988  (kum 7 sung se hi)
  7. Pu Cin Go Lian 1988-1992  (kum 4 sung sem kik hi)
  8. Pu Dam Khan Pau (1992-1995 (kum 3 sung sem hi)
  9. Pu Nang Za Gen 1995-2001  (kum 6 sung sem hi)
  10. Pu Zam Sian Thang 2002-2006 (kum 5 sung sem hi)
  11. Pu Vungh Lam Pau 2007-2009 (kum 2 sung sem hi
  12. Pu Dai Ngaih Lian 2009- tuni ciang dong semlai hi
 
Tuimang khuapan Piantit paingei teng;

1. Bel Suan ( NeihKhup )
2. Dam Khaw Zam ( Suante )
3. Khup Za Cin ( Guite )
4. Neih Nin ( Guite)
5. Sawm Khaw Thang ( Guite)
6. Suam Al ( NeihKhup )
7. Tuang Gin ( Guite)
8. Tuang Go ( Guite)
9. Tun Khaw Thawng ( NeihKhup )
Tuimang khuapan Levies paingei teng;

1. Suan Khen Thang
2. Tual Dam/ Tuang Za Gin/ Ngul Za Kap/ CinSuan
3. Vum En/ Dai Cin/ Gin Kap
4. Khup Za Khen
5. Dam Khaw Thawng/ Dam Khual/ Tun Khaw Thawng/ Tun Khaw Thang

Tuimang khuapan Paltan lut masa te in;

1. Tel Vung
2. Khup Do Thang
3. Khup Khawn Vungh
4. Hen Dam
5. Tun Khawn Cin
6. Lam Kam
7. Dim Kam
8. Ngul Za Kap
9. Vung Za Kap(ana tawh)
10. Suan Cin(ana tawh)


Tuimang Tual Biakna tawh kisaiMin Biakna Ahun

1. Khualu biakna(takmual vum); Vok Dota kha
2. Khuataw biakna( Bapi vum); Kel Meisan kha
3. Tuikhuang biakna Vok Dopi kha
4. Kongpi biakna Vok Khuakal sung
5. Tual biakna Vok Dopi kha(lohalkhit )
6. Tangno biakna Vok leh Ak Tangbawh hunsung


Khuabup biakna, Siampi te leh bawmpua te;

Siampi te; 1. Khoi Ngul 2. Sawm Khaw Thang( Khoi Ngul sih ciang)
* Sawm Khawm Thang a sihciang in khuabup biakna bei ta hi.
Bawmpuate; 1. Vial Langh( Suante)- Sanggam pi
2. Ngen Tun (Guite)- Tanupi
Anautangte; 1. Suam Go 2. Khai Cin 3. Vum Za Cin 4. Sual Piang 5.Vum En, 6. Tun Khaw
Kam, 7. Ngo Khaw Hau
* Khut le khe kimlo, a zi si te, zi neilo te kingah lo ahih manin Khai Cin a khut tawng ciangin khawl hi


Siampi semngei te (Tualbiak na)1. Khai Cian
2. Dim Tun
3. Bel Nang
4. Tuang Cin
5. Sian Kham
6. Bel Khaw Thang
7. Vum En
8. Vum Kho Cin
9. Thawng Zam
10. Cin Khen Thang
11. Lian Khaw Pau
12. Cin Thang
13. Gin Dah Lian
14. Nang Za Dal
15. Cian Za Go
16. Khen Za Dal
* Khualbup biak na tawh kibang lo hi.

Tuimang khua ah Biakna Pawlpi omteng;
1.  1924 Kum in Tuiphum pawlpi ki phut hi.
2.  1961 Kum in R.C. Pawlpi ki phut hi.
3.  1988 Kum in U.P.C Pawlpi ki phut hi.